ZNACZENIE PRACY DOMOWEJ W PROCESIE DYDAKTYCZNYM W EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ

ROLA i ORGANIZACJA NAUKI DOMOWEJ UCZNIA (PRACA DOMOWA) – forma obowiązkowych, wykonywanych zwykle w domu, zajęć szkolnych uczniów, których celem jest rozszerzenie, pogłębieni i utrwalenie ich wiedzy oraz wdrożenie do samodzielności w posługiwaniu się wiedzą, w zbieraniu informacji, w dokonywaniu obserwacji, rozwiązywaniu zagadnień oraz pisemnym ich opracowywaniu. (W. Okoń)

Praca domowa traktowana jest w teorii nauczania jako druga po lekcji ważna forma pracy dydaktyczno – wychowawczej. Stanowi ona nie tylko integralny składnik tradycyjnego systemu szkolnego, lecz również jego podporę. Nauka (praca) domowa przyczynia się do utrwalania wiedzy ucznia, doskonalenia nabytych sprawności, rozwoju umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji, do samokontroli i stosowania nabytej wiedzy w praktyce.

Uczeń pracując w domu pozbawiony jest fachowej pomocy nauczyciela i musi polegać na siebie. Dzięki temu nabiera wiary we własne możliwości i uczy się pokonywania przeszkód. W literaturze podkreśla się dużą rolę pracy domowej w stymulowaniu wielostronnej aktywności uczniów, wdrażania do samodzielnego myślenia i posługiwania się wiedzą,
w realizowaniu samodzielnych zadań twórczych, kształtuje wolę i charakter dziecka, rozwija systematyczność i dokładność, kształtuje pozytywny stosunek do pracy, jest też przygotowaniem do samokształcenia.

Wśród określonych czynników łatwo wyłonić różnicę między pracą na lekcji a pracą dziecka w domu. Powinno ono zorganizować sobie czas i miejsce oraz wybrać określoną metodę zanim przystąpi do działania. Praca na lekcji jest kontrolowana i organizowana przez nauczycieli, którzy mają za zadanie takie pokierowani działaniem dziecka, aby mogło ono wykonać określone czynności samodzielnie. Jednym z najistotniejszych czynników pracy
w domu jest ścisłe skorelowanie czynności wykonywanych na lekcji z pracą podejmowaną w domu, wskazanie określonych działań, które dziecko może zrobić samodzielnie. Istotną rolą nauczyciela jest sprawdzenie wyników pracy domowej i określenie jej poziomu oraz wykorzystanie w toku kolejnych lekcji rezultatów działań podejmowanych samodzielnie przez dziecko.

We współczesnym systemie kształcenia nauka w domu wymaga nie tylko właściwego określenia jej funkcji, ale także wprowadzenia podstawowych zmian w jej organizację. W szczególności chodzi o właściwe, zgodne z zasadami higieny pracy umysłowej obciążenie uczniów klas początkowych (nie przekraczające pół godziny dziennie w klasie I, jednej godziny w klasie II i półtorej godziny w klasie III).

Nie wszyscy uczniowie muszą otrzymywać tyle samo zadań. Niektórzy mogą wykonywać zadania wykraczające poza program lub odwołujące się do wcześniej opracowanych zagadnień. Nauka domowa może mieć bezpośredni lub pośredni związek z lekcją. Może być związana z lekcją poprzednią lub następną, ale mogą też być to zadania „własne” zaspakajające własne potrzeby i zainteresowania uczniów.

Aby w odpowiednim momencie pomóc dziecku w pracy domowej – „w pracy nad lekcjami”, szczególnie na początku ścieżki edukacyjnej rodzice powinni na bieżąco orientować się w jego osiągnięciach, kłopotach i porażkach. Dziecko musi być przekonane, że rodzice interesują się jego nauką na co dzień, dostrzegają sukcesy i cieszą się nimi, nie bagatelizują żadnych jego zaniedbań. W tym celu potrzebna jest systematyczna kontrola i współpraca ze szkołą (stały kontakt z nauczycielem). Wdrażanie do samodzielności, to trudna sztuka, ale nie za trudna dla rodziców, którzy rozumnie kochają swoje dzieci. Pora odpoczynku, zabawy czy rozrywki powinna być z góry ustalona tak, aby w czasie odrabiania lekcji inne zajęcia i sprawy nie zakłócały dziecku spokoju i niepotrzebnie nie zaprzątały głowy.
Ustalenie i konsekwentne przestrzeganie godzin przeznaczonych na naukę domową jest gwarancją, że w przyszłości nasze dzieci będą dobrze planowały swój czas i będą potrafiły racjonalnie go wykorzystać. Stworzenie dziecku dobrych warunków do nauki w domu nakłada na rodziców cały wachlarz obowiązków. Składa się na to przyjemnie urządzony kącik dziecka, funkcjonalny warsztat pracy, przestrzeganie higieny pracy umysłowej. Komfortowe warunki pracy domowej nie zapewnią jeszcze sukcesów w nauce, jeśli dziecko napotyka w domu na obojętność ze strony rodziców, brak zainteresowania jego osiągnięciami, jeśli jest pozostawione samo sobie.

Dzieci w najmłodszym wieku szkolnym (w klasach I-III) nie potrafią początkowo sprostać wszystkim obowiązkom szkolnym. Pomoc rodziców daje im poczucie bezpieczeństwa, a także poczucie zadowolenia i radości, jeżeli rodzice dostrzegają jego wysiłki i chwalą je. Pomoc polegająca na życzliwym zainteresowaniu ustala i pogłębia więź uczuciową z dzieckiem, podtrzymującą jego zapał do nauki, wzmacnia pilność i obowiązkowość oraz przygotowuje
do samodzielnej pracy. Pierwsze lata nauki, kiedy dzieci zaczynają swój start życiowy, stanowią fundament dla dalszego kształcenia się i dlatego tak ważne jest, aby był on mocny i trwały, by można było na nim budować dalszy pomyślny rozwój intelektualny dziecka.

Aby praca domowa ucznia była efektywna warto, przypomnieć kilka zasad:

  • stałe miejsce do odrabiania lekcji
  • porządek na biurku – w bałaganie zbyt dużo czasu traci się na szukanie potrzebnych rzeczy
  •  odpowiednia atmosfera środowiska rodzinnego: cisza, nieodrywanie do innych zajęć
  •  odrabianie zadań powinno odbywać się w miarę możliwości zawsze o tej samej porze dnia (zalecaną, odpowiednią dla pracy umysłowej jest pora między godziną 16 a 19, wówczas praca jest najefektywniejsza)
  •  na początek zadania łatwe, które sprawiają dziecku przyjemność i stopniowo przechodzić do trudniejszych
  •  uczeń powinien samodzielnie wykonywać pracę domową
  •  rola rodziców sprowadzać się powinna do wsparcia dziecka motywacją
    oraz nakierowaniem odpowiednimi przykładami. Nie jest wskazane, stałe pomaganie dziecku w samym wykonywaniu zadań, gdyż w ten sposób praca domowa nigdy
    nie rozwinie ich samodzielności.

Przestrzegając ustalonych zasad, nauce szkolnej i domowej dziecka nadajemy rangę spraw ważnych, ucząc je od małego poważnego traktowania obowiązków.

Bibliografia:

1. W. Okoń: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej
2. H. Kozak: Organizacja pracy domowej uczniów klas początkowych
3. M. Szpiter: Doskonalenie nauki domowej uczniów klas początkowych
4. J. Zborowski: „Praca domowa ucznia – problem niepokojący”

Zaczerpnięte z zasobów internetowych